Demeter

 

Demeter -w mitologii greckiej bogini płodności ziemi, urodzaju, ziemi uprawnej, zbóż, rolnictwa; matka Kory (Persefony). Siostra Zeusa, Posejdona, Hadesa, Hestii i Hery.Imię Demeter składa się z dwóch członów: "meter" μήτηρ mḗtēr oznacza matkę, zaś "de" δῆ dē̂ (w dialekcie doryckim δα da) to prawdopodobnie γῆ gē̂, czyli 'ziemia'. Taka interpretacja nie jest pewna z powodu braku potwierdzenia w źródłach pisanych. Demeter była jednym z pradawnych bóstw przyrody. Była czczona nad Morzem Śródziemnym, a jej kult został włączony przez Greków do ich religii. Demeter była nazywana "panią ziarna", "panią zbóż" (gr. (Σίτων) Πότνια (Sítōn) Pótnia). Była połączona z Kore ("Dziewczyna"), swoją córką, dlatego mówiło się o bóstwie w liczbie podwójnej: τὼ Μεγάλα Θεά tṑ Megála Theá ("dwie wielkie boginie"), τὼ Θέω tṑ Théō ("dwa bóstwa"). Z czasem określono tożsamość córki Demeter, Persefony, której przypisano ojca, Zeusa.Demeter była przedstawiana jako poważna kobieta z wieńcem kłosów na głowie. W ręku trzymała sierp, pochodnię lub kosz owoców. Bogini poświęcone były kłosy, mak, złotogłów, żuraw. W ofierze składano jej zazwyczaj krowę, miód lub owoce (w Rzymie natomiast kłosy, snopy ). Zachowały się liczne posągi, przedstawiające Demeter, nieraz posiadające wartości artystyczne (np., posąg z Cherchel z okresu klasycznego). Niekiedy Demeter i jej córce usługiwały Hory, boginie czasu.
Hymn do Demeter z opisem uprowadzenia Persefony przez Hadesa, opisuje wydarzenia, które stały się motywem przewodnim misteriów eleuzyjskich, odbywających się na cześć bogini. W IV wieku p.n.e. Izokrates przypisał jej dwa dary, którymi obdarowała Ateńczyków: umiejętność uprawy roli i odprawiania misteriów. Ci, którzy zdecydowali się poddać obrzędom wtajemniczenia, otrzymywali nadzieję na lepszą wieczność. Misteria odbywały się w sanktuarium Demeter, w Eleusis, nieopodal Aten. Dopiero Teodozjusz I Wielki w 391 roku zakazał kultów pogańskich, co położyło kres misteriom eleuzyjskim. W 396 roku pożar wzniecony przez wojska Alaryka strawił sanktuarium.
Kult bogini nie wygasł szybko. Jeszcze w XIX wieku wieśniacy w okolicach Eleusis wieńczyli kwiatami posągi pewnej świętej Demeter, co miało im zapewnić dobre plony. Kościół ledwo tolerował obecność przejawów tego kultu. Obecnie w Grecji patronem rolnictwa jest niejaki święty Demetrios.